Shenyang J-11 (trên) và Sukhoi Su-27 của Nga giống nhau như hai anh em ruột

Chengdu J-10 (trên) là bản copy từ F-16 Falcon  Ảnh: TheNationalinterest

Với cái hầu bao cực lớn, Trung Quốc sẵn sàng chi trả hào phóng để mua những thiết kế vũ khí, khí tài quân sự ở bên ngoài nước Mỹ. Điển hình là việc Trung Quốc mua được bản thiết kế loại chiến đấu cơ F-16 Falcon của Mỹ. Bản thiết kế này do Israel lén lút bán cho Trung Quốc vì trước đó, hãng General Dynamics (Mỹ) đã chuyển giao thiết kế F-16 cho Israel để họ có thể tự sản xuất dòng chiến đấu cơ nội địa đặt tên là Lavi.

Shenyang J-20 (trên) là bản copy tổng hợp từ Lockheed Martin F-22 của Mỹ (giữa) và mẫu thử nghiệm Mikoyan MiG-I.44 của Nga (dưới) Ảnh: ThaiMilitary & Indian Defense News & Quora

Drone tấn công CASC CH-4 (trên) nhìn chẳng khác UAV General Atomics MQ-9 Reaper của Mỹ

Máy bay vận tải Xian Y-20 (trên) cũng giống hệt chiếc Boeing C-17 Globemaster của Mỹ

Với nhiều cách thức, Trung Quốc đã thu thập được các công nghệ quân sự cao cấp của phương Tây, đặc biệt là những công nghệ có “tính năng đôi” (dual purpose) vừa dùng vào dân dụng, vừa dùng được cho lĩnh vực quân sự.

Nhưng, nhược điểm lớn nhất của công nghệ hàng không Trung Quốc là họ vẫn chưa làm chủ được các bí quyết trong thiết kế và chế tạo động cơ phản lực. Sao chép kết cấu khung sườn máy bay thì tương đối dễ nhưng động cơ thì lại là chuyện khác. Theo Reuters, quy trình sản xuất loại sản phẩm này là cực kỳ phức tạp. Mỗi động cơ có hàng chục ngàn chi tiết linh kiện khác nhau, linh kiện nào cũng phải đáp ứng được yêu cầu hoạt động ổn định xuyên suốt thời gian dài trong điều kiện áp suất và nhiệt độ cực cao. Kèm theo đó là những bí quyết công nghệ tuyệt mật trong lĩnh vực luyện những loại hợp kim đặc biệt, chế tạo các vật liệu tổng hợp composite, đúc khuôn, cắt gọt có độ chính xác tuyệt đối. Ngoài ra, còn phải có các giải pháp kỹ thuật đặc biệt để giám sát quy trình sản xuất và quản lý chất lượng mới có thể sản xuất được loại động cơ cao cấp. Một yếu tố cực kỳ quan trọng nữa là con người, khâu thiết kế phải do những chuyên gia có trình độ hàng đầu thế giới với hàng chục năm kinh nghiệm trong lĩnh vực này, đây là một nguồn nhân sự cao cấp mà Trung Quốc đang rất thiếu. Đó là lý do vì sao hiện nay trên thế giới chỉ có một số ít hãng của Mỹ và vài nước châu Âu như Anh, Đức, Pháp, Nga là sản xuất được động cơ phản lực cao cấp cho máy bay dân dụng và quân sự.

Trực thăng chiến đấu Changhe WZ-10 (trên) dựa từ Boeing AH-64 Apache của Mỹ (trái) và Mil Mi-24 của Nga (phải)

Vì vậy, dù từ năm 2012 đến nay chính phủ Trung Quốc đã đầu tư 100 tỉ nhân dân tệ (gần 15 tỉ USD) cho các tập đoàn hàng không vũ trụ quốc doanh (dự kiến sẽ chi thêm 300 tỉ nhân dân tệ nữa trong thập niên 2020 – 2030) cho nghiên cứu chế tạo động cơ phản lực nhưng đến nay vẫn chưa đạt được tiến bộ nào đáng kể. Các loại động cơ của hai tập đoàn Trung Quốc Shenyang Liming Aero-Engine Group và Xi’an Aero-Engine Plc sản xuất vẫn còn nhiều khiếm khuyết. Đã có nhiều vụ máy bay quân sự Trung Quốc bị rơi do hỏng hóc của động cơ “made in China”, nhưng thông tin bị bưng bít. Loại động cơ đang được sản xuất hàng loạt là Shenyang WS-10 thực chất là sao chép từ động cơ AL-31 của Nga và CFM-56 của Mỹ. WS-10 thua kém nhiều so với bản gốc nước ngoài về tính năng kỹ thuật, độ tin cậy không cao, lực đẩy không đạt mức thiết kế. Do không nắm được các bí quyết về luyện kim và chế tạo vật liệu tổng hợp cao cấp, động cơ Trung Quốc có tuổi thọ kém, khi đưa vào sử dụng phải bảo dưỡng liên tục, sau một thời gian ngắn là phải thay mới hoàn toàn.

Do đó, Trung Quốc phải mua hơn 1.000 động cơ phản lực AL-31 của Nga để trang bị cho các dòng chiến đấu cơ thế hệ mới của họ và đang đặt hàng thêm một số lượng lớn nữa. Loại chiến đấu cơ tàng hình thế hệ thứ 5 mà Trung Quốc đang khoe là J-20 vẫn phải dùng động cơ thế hệ thứ 4 của Nga là AL-31. Bởi thế, J-20 thiếu những tính năng đặc thù của thế hệ thứ 5 là khả năng điều hướng luồng khí xả (thrust-vertoring) và bay vận tốc siêu âm đường dài (super cruising). Trung Quốc đã đề nghị mua loại động cơ dùng cho chiến đấu cơ thế hệ thứ 5 của Nga là Saturn AL-41F1. Người Nga đã dính nhiều đòn đau vì bị Trung Quốc sao chép các kiểu máy bay và động cơ của họ, nên giới chức quốc phòng Nga kịch liệt phản đối việc bán động cơ thế hệ mới cho Trung Quốc. Hãng chế tạo Sukhoi (Nga) cho biết, động cơ AL-41F1 đã được thiết kế chống sao chép, nếu “ai đó” cố ý tháo rời sẽ lập tức gây hư hỏng các bộ phận quan trọng nhất.

Chuyên san quốc phòng Asian Defense nhận định công nghiệp hàng không Trung Quốc vẫn còn phải dùng động cơ nhập khẩu ít nhất từ 10 – 15 năm nữa. Theo đánh giá của giới chuyên gia quân sự phương Tây, trong lĩnh vực này Trung Quốc đi sau Mỹ và Nga ít nhất là một thập niên. Và, đánh cắp thiết kế hay công nghệ đảo ngược thì chỉ sao chép được cái xác, không thể sao chép “phần hồn” là những bí quyết kỹ thuật cốt lõi không mô tả trong các bản thiết kế.

Các dòng máy bay quân sự thế hệ mới của Trung Quốc đều là hàng nhái từ các phiên bản của Mỹ và Nga: Shenyang J-20 và Shenyang J-31 dựa trên các thiết kế lấy trộm được của hai loại chiến đấu cơ thế hệ thứ 5 của Mỹ là F-35 Lightning II và F-22 Raptor; Chengdu J-10 từ loại F-16 Falcon (Mỹ); Shenyang J-11 là bản copy 100% từ Su-27 (Liên Xô); Shenyang J-15 sao chép từ SU-33 của Nga; máy bay không người lái CH-4 là bản copy của loại drone MQ-9 Reaper (Mỹ); máy bay vận tải Xian Y-20 copy từ C-17 Globemaster (Mỹ); các loại trực thăng tấn công CAIC WZ-10, Harbin Z-19 đều sao chép từ các mẫu AH-1 Cobra, AH-64 Apache (Mỹ) và Mi-24 (Nga) với sự hợp tác “chui” của hãng chế tạo trực thăng quân sự nổi tiếng Kamov của Nga. Các loại máy bay quân sự “made in China” này có ngoại hình giống các “đồng sự” phương Tây đến 90%, nhìn cứ tưởng anh em ruột. Do “kẻ trộm” yếu về thiết kế nên cứ copy y hệt, không dám sửa đổi gì nhiều về kiểu dáng bên ngoài vì sợ ảnh hưởng đến tính năng khí động học. Dù vậy, do tay nghề chế tạo “chưa tới” nên nhìn hàng copy khá thô kệch, và dĩ nhiên các tính năng kỹ thuật thì thua kém “hàng xịn” là điều chắc chắn.